İnsan davranışlarının çoğu öğrenilmiş davranışlardır. İnsan bir öğrenme süreci içinde belirli davranışlar gösterir. İnsanlarda içgüdüsel davranışlar yok denecek kadar azdır. İnsanların toplumsal hayatın gereklerini öğrendiği, toplumun bir üyesi olduğu sürece sosyalleşme süreci denir. Dolayısıyla insanın toplumsal yaşama uygun davranışları ve değerleri öğrenmesi süreci sosyalleşmedir. Bu süreç, kişinin doğumuyla başlayarak onun dili, yaşadığı kültürü öğrenmesini ve bunları gelecek nesillere aktarmasını içerir. Böylece insan yaşadığı toplum içerisinde bir kişilik kazanır.
Sosyalleşme, insanı sosyal sistemin üyesi hâline getiren süreçtir. Kimi sosyologlar sosyalleşmenin yeni doğmuş bebeklerin bir sosyal sistemin üyesi olmalarını sağlayarak onları doğal bir canlı olmanın ötesinde toplumsal bir varlık hâline getirdiğini belirtir. Kimi sosyologlar ise sosyalleşmeyi, yeni bir kişinin topluma eklenmesini ve toplumun kişiden beklediklerini yerine getiren bir birey olmasını sağlayan süreç olarak açıklamaktadır.
Sosyalleşme sürecinin temel unsurları ve özellikleri
Sosyalleşme süreci çeşitli sosyal çevrelerde, çok sayıda insanla etkileşimle gerçekleşir. Sosyalleşmede etkili olan sosyal kurumlar, toplumun kültürünün bireye aktarılmasından sorumlu organizasyonlardır. Aile, arkadaş grupları, okul ortamı ve kitle iletişim araçları sosyalleşme sürecinde en etkili sosyal kurumlardır.
1- Aile
Aile, insan yaşamında sosyalleşmenin yaşandığı ilk ve en önemli kurumdur. Yeni doğan bir çocuk, önce aile çevresi içinde sosyalleşme sürecine girmektedir. Anne ve babaların çocukları üzerinde çok büyük etkileri vardır. Kültür de çocuk tarafından anne babanın çeşitli beklentileri doğrultusunda içselleştirilir. Bu ilk öğrenmeler çocuğun gelişiminin temelini oluşturur.
2- Arkadaş grupları
Çocuklukta arkadaşlık bir ihtiyaç olarak ortaya çıkar. Çocuk, arkadaşlarıyla olan ilişkilerinde onlardan birçok şey öğrenir. Bu gruplar çocuğun ya da gencin sosyalleşmesini, grupta güven ve statü elde etmesini, kabul görmesini sağlar. Arkadaş grubu öte yandan sadakat, cesaret ve birliktelik duygularını besler ve güçlendirir; çocuğa ve gence eşitlik, adalet gibi konularda deneyim imkânları sunar. Arkadaş grupları aynı zamanda iş birliğinin ve takım ruhunun gelişmesini sağlar; bireylerin liderlik becerilerinin gelişmesini sağlayan yaşam şekillerini ortaya çıkarır.
3- Okul yaşamı
Okul insana sadece bilgi ve beceri değil, toplumsal sorumluluklarını da öğretir. Bu nedenle çocuğu etkileyen ilk organizasyonun eğitim ve okul olduğu söylenebilir. Çocuklar okulda toplumsal hayatın gerekliliklerini öğrenirler. Bir yandan çeşitli toplumsal kuralları öğrenen çocuklar diğer yandan da toplumsal kuralların önemini kavrarlar.
4- Kitle iletişim araçları
Günümüz toplumlarında radyo, televizyon, İnternet ve özellikle sosyal medya sosyalleşme sürecini etkileyen güçlü unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Önceleri çocuğun sosyalleşmesinde en etkin faktörler anne babalar, arkadaş grupları ve öğretmenlerdi. Ancak son dönemlerde medyanın, özellikle İnternet’in ve sosyal medyanın, bireyin sosyalleşmesindeki etkisi gitgide artmaktadır.
Kaynak: 12. Sınıf Sosyoloji ders kitabı
