Dünyadaki Boğazlar ve Kanallar

Boğazlar ve kanallar konusu coğrafya dersleri için ve sosyal hayatta genel kültür için önemli bir konudur. Ülkemizin’de bir boğazlar ülkesi olarak içinde iki adet boğaz barındırdığını da belirtelim ve konuya geçelim.

Dünyadaki Boğazlar

1- Cebelitarık Boğazı

Atlas Okyanusu ile Akdeniz’i birbirine bağlayan boğazdır. Derinliği 324 m olan bo­ğazın uzunluğu 58 m’dir. Boğazın sularında batıdan doğuya doğru giden üst akıntılar bulunur. 1502 yılında resmen İspanya’nın kontrolüne geçen boğaz daha önce Arapla­rın kontrolündeyken günümüzde İngilizle­rin bu boğaz üzerine olan hakimiyeti hâla hissedilmektedir.

2- İstanbul Boğazı

Karadeniz’in sularını Marmara suları ile birleştiren boğaz aslında epirojenez hareketle­ri sonrasında çöken bir akarsu yatağıdır. Uzunluğu yaklaşık 30 km’dir. Boğazın en dar yeri Anadolu Hisarı ile Rumeli Hisarı arasıdır. Boğazda üst ve dip akıntılar etkilidir. Akıntıla­ rın oluşma sebebi Karadeniz ve Marmara Denizi arasındaki seviye farkıdır. Üzerin­de üç tane asma köprü olan İstanbul Bo­ğazı’nın, altında ise Marmaray tüp geçidi bulunmaktadır. Stratejik önemi büyük olan bu boğaz aynı zamanda Anadolu Ya­rımadası’nı Trakya’ya bağlar.

İstanbul Boğazı’nda keskin virajların olması boğazdan geçen gemiler için bir risk oluşturur. Bu yüzden geçiş esnasın­da kılavuz kaptanların eşlik etmesi Boğaz güvenliği açısından önemlidir.

Boğaz trafiği oldukça yoğundur. Süveyş Kanalı’nın üç katı, Panama Kanalı’nın ise dört katı fazla bir yoğunluk görülür.

3- Çanakkale Boğazı

Marmara Denizi ile Ege Denizi arasında yer alan bu boğaz İstanbul Boğazı’na göre daha geniştir. Üzerinde henüz yapılmış bir asma köprü yoktur. Boğaz’ın uzunluğu 60 km’ dir. En dar yeri 1300 m olup en geniş yeri 7 km dir. 1914 yılında yaşanan Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı Devleti adına açılan en önemli cephedir. Bu cephe­de tarih yazan Türk Milleti İngilizlere “Ça­nakkale Geçilmez” sloganı ile gereken ceva­bı vermiştir.

4- Dover Boğazı

İngiltere ve Fransa arasındaki Manş Denizi ile Kuzey Denizi’ni birleştiren boğazın genişliği 32 m olup derinliği ise 72 m dir. Kıyılarında bol miktarda tebeşir kayaçları vardır.

5- Babülmendep Boğazı

Babülmendep Boğazı, Kızıldeniz’i Aden Körfezi’ne bağlar. Bu su yolu Cibuti ve Yemen arasında yer alır. Akdeniz üzerinden hareket eden bir gemi, önce Süveyş Kanalı’na oradan da Babülmendep Bo­ğazı’ndan geçerek Hint Okyanusu’na ulaşır.

6- Hürmüz Boğazı

Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Umman Denizi arasında yer alır. Hürmüz Boğazı Birleşik Arap emir­liklerini İran’a bağlar. Özellikle Basra Körfezi’nde kı­yısı olan ülkeler açısından stratejik önemi vardır.

7- Malaka Boğazı

Malaka Boğazı Hint Okyanusu ile Çin Denizi’ni birbirine bağlar. Sumatra Adası sınırları içinde bu­lunur. Endonezya ve Malezya’nın kontrolünde olan Malakka Boğazı Dünyanın önemli geçitleri arasın­dadır. Maalesef boğazın güvenliğinin zayıf olması korsanlığın ve silahlı soygunların sık yaşanmasına neden olmaktadır.

8- Macellan Boğazı

Güney Amerika Kıtası’nın güneyinde Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanusu birbirine bağlayan bo­ğazdır. Kıta ile Tierra Del Fuego Takımadaları’nı ayı­rır. Macellan Boğazı‘nın uzunluğu 686 km, genişliği 437 km arasında değişir. Boğaz, 1520 yılında Ma­cellan tarafından bulunmuştur. Panama Kanalı’nın yapılmasından önce büyük öneme sahip olan boğaz sis ve kuvvetli rüzgâr sebebiyle geçilmesi zordur.

9- Bering Boğazı

Kuzey yarım kürede yüksek enlemlerde yer alan bu boğaz Büyük Okyanus’u Kuzey Denizi’ne bağlar. Bü­yük buz dağlarının olduğu boğazdan geçen gemi sa­yısı azdır. 180 tarih değiştirme çizgisi Bering Boğa­zı’nın üzerinden geçmektedir.

Dünyadaki Kanallar

1- Panama Kanalı

1914 yılında açılan bu kanal Orta Amerika ülkeleri arasında olan Panama’da yer alır. Büyük Okyanus ile Atlas Okyanusu’nu birbirine bağlayan kanal, tam an­lamıyla mühendislik harikası diyebileceğimiz bir yapı­dır. Kanalın toplam uzunluğu 77 km dir. Üç büyük havuz sisteminden oluşan kanal, geçiş yapacak gemi­leri bu havuzlara sırayla alır ve asansör mekanizmasıy­la yükselterek diğer havuzlara taşır en son olarak diğer okyanus sularına geçişini sağlar. Yaklaşık olarak bir geminin Panama Kanalı’nı kullanarak karşıya geçme­si sekiz saate yakın bir zaman alır.

2- Süveyş Kanalı

Kızıldeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayan kanal 1869 yılında açılmıştır. 161 km uzunluğundaki kanalın genişliği 70125 m arasında değişir. Yapımı uzun süren Süveyş Kanalı, Ortadoğu petrollerini Akdeniz üze­rinden Avrupa’ya taşınmasını sağlayan önemli su yollarından birisidir. Mısır devleti­nin yönetiminde olan kanalın derinliği çok fazla olmadığı için ağır tonajlı gemilerin ge­çiş yapması zordur. Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldır. Elektronik radar ağı ile gemi geçişleri takip edilir.

3- Don Volga Kanalı

Hazar Gölü ile Karadeniz’i birbirine bağla yan kanal, Don ve Volga Irmağı arasındadır. İki ırmağın birleştirilmesi fikri ilk olarak Os­manlı zamanında Sokullu Mehmet Paşa tara­fından düşünülmüş ancak kanalın açılması 1952 yılında Ruslara kalmıştır. Yaklaşık 102 km uzunluğa sahip olan bu su yolu ile Hazar Denizi’nden yola çıkan bir gemi, önce Kara­deniz’e oradan da Akdeniz’e inerek okyanus­lara yelken açabilir.

4- Korint Kanalı

Yunanistan ile Mora Yarımadası’nı ayıran kanaldır. Kanalın dar olması büyük ge­milerin geçişini zorlaştır. Daha çok küçük kuru yük gemilerinin geçiş yaptığı kanal­dır.

5- Kiel Kanalı

Kuzey Denizi ile Baltık Denizi’ni bir birine bağlayan en güvenli kısa ve ucuz bir su yoludur. 103 m genişliği 11 m de­rinliği olan kanal üzerinde, tam olarak yedi köprü bulunur. 19071914 yılları arasında yapılan genişletme çalışmaları ile kanaldan savaş gemilerinin geçişi de sağlanmıştır.