İlk yardım, hastanın veya kazazedenin hayatının kurtarılması ve mevcut durumunun kötüye gitmesinin önlenmesi amacıyla yapılır. Tıpta var olan “öncelikle zarar vermeme ilkesi” ilk yardımda da geçerlidir. Bu ilke, ilk yardımın önemini ve amacını açıkça göstermektedir. İlk Yardımın Amaçları ve Temel Uygulamaları;
İlk yardımda temel uygulamalar koruma, bildirme ve kurtarma (müdahale) olarak (KBK) üçe ayrılmaktadır. Koruma, kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar.
Burada amaç, olay yerinde meydana gelebilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır. Bildirme, olayın ya da kazanın mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına iletilmesidir. Türkiye’de acil yardım gerektiren durumlarda 112 Acil Yardım Merkezi aranır. Kurtarma ise olay yerinde bulunan hasta veya yaralılara yapılan müdahaleleri kapsar.
İlk Yardımın Amaçları
- Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak,
- Hasta veya yaralının yaşamsal fonksiyonlarının sürdürülmesini sağlamak
- Hasta veya yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek,
- Hasta veya yaralının iyileşmesini kolaylaştırmaktır.
İlk Yardımcının Yapması Gerekenler
- Kaza ya da olay yerinde birden çok hasta veya yaralı bulunması durumunda ilk yardımcı öncelikle müdahale edilmesi gerekenleri belirlemeli,
- Hasta veya yaralının korku ve endişelerini gidermeli, paniklemesini önlemeli,
- Hasta veya yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmeli,
- Hasta veya yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel becerisi ve çevresel imkânlar dâhilinde gerekli müdahalelerde bulunmalı,
- Hasta veya yaralıyı dış etkilerden korumalı,
- Hasta veya yaralı için yeni bir tehlike söz konusu değilse onu yerinden hareket ettirmemeli,
- Hasta veya yaralının en yakın sağlık kuruluşuna gönderilmesini sağlamalı,
- Gerekli hâllerde 112 Acil Yardım Merkezini arayıp hasta veya yaralı hakkında doğru bilgi verip yardım istemelidir.
112 Acil Yardım Merkezi arandığında dikkat edilmesi gerekenler
- Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kişinin araması sağlanmalıdır.
- Arayan kişi öncelikle kendisini tanıtmalı ve hangi numaradan aradığını bildirmelidir.
- 112 Acil Yardım Merkezi yetkilisi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmelidir.
- 112 Acil Yardım Merkezi yetkilisine yer ve adres bilgileri verilirken olayın yaşandığı yere yakın olan, bilinen ve kolay bulunabilecek bir caddenin ya da başka bir yerin adı da verilmelidir.
- Hasta veya yaralıların sayısı ve durumları bildirilmelidir.
- Eğer herhangi bir ilk yardım uygulaması yapılmışsa yapılan ilk yardım uygulaması hakkında bilgi verilmelidir.
- 112 Acil Yardım Merkezi yetkilisi, gerekli bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır.
Her türlü acil durumda 112 Acil Yardım Merkezi aranarak yardım istenebilir. Gerekli durumlarda ilk yardım yapmanın ve 112 Acil Yardım Merkezini aramanın yasal bir sorumluluk ve aynı zamanda insani bir görev olduğu asla unutulmamalıdır.
İlk Yardımın ABC’si
Bilinci kapalı olan hasta veya yaralıya yapılan aşağıdaki uygulamalara ilk yardımın ABC’si denir.
- A. Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
- B. Solunumun değerlendirilmesi
- C. Kan dolaşımının sağlanması
Bir insanın solunum yollarında herhangi bir tıkanma olması, kendiliğinden soluk alıp vermenin bozulması, kalbin durup damarlarındaki kan akışının kesilmesi dakikalar içinde ölüme neden olacaktır. Bu nedenle yaşamın devamını sağlayacak bu üç girişim, ilk yardımın öncelikli ve en önemli adımlarındandır.
Hayat Kurtarma Zinciri
Hayat kurtaran temel ilk yardım uygulamaları, birbirinin etkisini artırıcı ve birbirini tamamlayıcı özelliklere sahiptir. Bu uygulamalar bir zincirin iç içe geçmiş halkaları gibi düşünülebilir. Halkalardan birinin kopması durumunda ise zincir bozulur. Hayat kurtaran uygulamaları birer halka olarak düşünüp iç içe geçirdiğimizde hayat kurtarma zincirini elde ederiz.
Hayat kurtarma zinciri aşamaları
- Aşama: Hasta ya da yaralının durumunu sağlık kuruluşuna bildirmek,
- Aşama: Olay yerinde hasta ya da yaralıya “Temel Yaşam Desteği (TYD)” sağlamak,
- Aşama: Ambulans ekiplerince hasta ya da yaralıya gerekli müdahaleyi yapmak,
- Aşama: Hastane acil servislerinde hasta ya da yaralıya gerekli müdahalede bulunmaktır.
“Hayat Kurtarma Zinciri” aşağıdaki şekildedir.
Hayat kurtarma zincirindeki üç ve dördüncü halkalar ilk yardımcının görevi değildir. Zaten olay yerine ambulans gelmiş ve hasta ya da yaralıya müdahale edilmiş ise ilk yardımcının görevi bitmiş demektir. Biz, ilk yardımcının görevi olan birinci ve ikinci halka üzerinde duracağız.
Birinci halka daha önce öğrendiğimiz gibi 112 Acil Yardım Merkezinin aranıp yardım istenen yerin adresinin ve yardım istemeye konu olan durumun açık ve net bir şekilde bildirilmesiyle tamamlanır. İlk yardımcının yapabileceği hayat kurtarıcı uygulamalar, ikinci halkada yer alan temel yaşam desteğinin sağlanmasıdır.
