Yazma yeteneği, doğuştan değil, belirli kuralları bilmek ve bol bol yazma pratiği yapmakla kazanılan bir beceridir. Yazarken tereddüt ve çekinmek tamamıyla doğaldır. Bunun sebebi yazmanın kurallarını bilmemek ve yazma alıştırmaları yapmamaktır. Öğretmeninizin sayesinde ve kendi çabalarınızla etkili metinler yazabilirsiniz. Aşağıdaki bilgilere, örneklere ve faaliyetlere dikkat ederseniz belli bir mesafeyi kat ettiğinizi göreceksiniz.
1- Önce yazacağınız yazının türünü belirleyiniz.
Öğretici, olay çevresinde gelişen veya göstermeye dayalı metin türleri arasından seçim yapabilirsiniz. Metnin türüne göre temayı, konuyu, ana fikri, amacı ve hedef kitleyi belirleyin. Konu, metinde üzerinde duracağınız şeydir. Konu ile ilgili okuma ve araştırma yapınız. Konu, temanın zaman, mekân ve şahsa göre sınırlandırılmasıdır. Sınırlandırılan bir konu, çalışma ortamınızı ve tekniğinizi belirler. Ana kanaat, konu ve tema vasıtasıyla verilmek istenen kanaattir. Yazarlar amaçlarına göre metin yazarlar. Amaca göre de metin türünü seçerler. Örneğin amacınız bilgi vermek ise öğretici bir metin türünü tercih edersiniz. Amacınız okuru olay içinde yaşatmak ise anlatmaya dayalı bir metin türünü tercih edersiniz. Hedef kitlesi ise yazarın sesleneceği, iletisini vermek istediği kişiler, topluluklardır. Hedef kitlesi, amaç, metin türü ve ana kanaat birbirlerini tamamlayan nedenlerdir. Örneğin hedef kitleniz “lise çağındaki öğrenciler”, amacınız “vatan sevgisini aşılamak”, temanız “sevgi”, konunuz da “yaşadığımız zamanda gençlerin çok çalışmayla vatana hizmet etmeleri” olsun. Bütün bunlara göre seçilecek metin türü de bir şiir, bir deneme veya hikâye olur.
Yazınızda kullanacağınız bilgi, gözlem, kanaat, duygu, izlenim ve deneyimler ile ilgili notlar menfaatinizedir. Görsel ve işitsel dokümanlar bulunuz ya da hazırlayınız. Araştırmalarınızda, kaynaklara ulaşmada, genel ağı doğru ve etkin kullanmada neler yapmanız gerektiğini öğretmeniniz size anlatacaktır. Bunlardan yeteri kadar faydalanınız. Not alma ve özetleme yöntemlerini çalışmalarınızda göz önüne almanız işinizi basitleştirecektir.
2- Yazacağınız metni planlayınız. Metin türüne özgü yapı özelliklerine dikkat ediniz.
Metnin türüne göre birimlere, paragraflara, bölümlemelere, giriş-gelişme-sonuç/serim-düğüm-çözüm aşamalarına ve olay örgüsüne dikkat ediniz. Metninize vereceğiniz başlığı belirleyiniz. Gerekirse alt başlık/bölüm başlığı ve epigrafi kullanınız. Araştırmaya ve ispatlamaya dayalı bir metin yazacaksanız metinlerde kaynak ve dipnot gösterme biçimine karar veriniz. Metin türüne özgü dil ve anlatım özelliklerine dikkat ediniz. Tür ile ilgili anlatım yöntemleri, anlatım şekilleri/türleri ve düşünceyi geliştirme yollarından makul olanlarını kullanmaya çalışınız. Metnin türüne göre terim, kavram, deyim, atasözü ve ağız özelliklerine yer veriniz. İyi bir anlatımda bulunması gereken özelliklere dikkat ederek yazınızı yazınız. İyi bir anlatımın açıklık, kesintisizlik, duruluk ve yalınlık özelliklerini taşıması gerektiğini unutmayınız. Farklı cümle yapılarını ve türlerini kullanınız. Bir yazıda kolay, birleşik, sıralı, bağlı, eksiltili, devrik, kurallı cümle; isim cümlesi ve fiil cümlesi biçiminde farklı cümle yapıları/türlerini kullanırsanız kesintisiz bir üslup elde edersiniz. Böylece okur kitlesi, yazınıza ilgi duyar. Gerektiğinde resim ve işitsel öğeleri doğru ve etkili kullanınız. Metnin türüne göre görsel, fotoğraf, grafik, çizim, veri tabloları, ses ve görüntü kayıtları gibi öğeleri kullanmak, metni tamamlar ve destekler.
Metninizi bağımsız kâğıtlara veya defterinize yazınız.
3- Yazdığınız metni gözden geçiriniz.
Dil bilgisi, yazım ve noktalama bakımından metni bir daha kontrol ediniz. Yapılacak her kontrol, sizi başarıya daha fazla yaklaştıracaktır. Bu açılardan yanlışsız bir metin, okur üzerinde olumlu izlenim bırakır, yazının anlaşılmasını basitleştirir. Metninizde anlatım sorunluluklarının olmaması gerekir. Metinde birimler, paragraflar, bölümler, olay örgüsü/kurgu ve başlık gibi yapı ve biçim öğeleri arasındaki anlam bağlantılarını kontrol ediniz. Metni tutarlılık, denge ve akış bakımından gözden geçiriniz. Metnin içeriğini ve üslubunu tür özellikleri bakımından değerlendiriniz. Metinleriniz daima okunaklı olması gereklidir. Metninizi sayfa düzeni yönünden de gözden geçirmeniz gerektiğini unutmayınız.
Özgün metinlerin sorumluluğu her zaman metin yazarına aittir. Bu nedenle ürettiğiniz ve paylaştığınız metinlerin hukuki, ahlaki sorumluluğunun bilincinde hareket etmeniz gerekir. Alıntılama, kaynak gösterme gibi detaylara metinlerinizde yer veriniz. Başkasına ait bir eseri izinsiz kullanmanın suç olduğunu, hukuki ve etik kurallara uymadığını aklınızdan çıkarmayınız.
4- Yazdığınız metni yüksek sesle okuyunuz, panoda sergileyiniz; elektronik ortamlarda, kitap, dergi ve gazetelerde yayımlatınız, müsabakalara katılınız.
Böylelikle yazınızı diğer insanlarla paylaşırsınız. Bu da insanları bilgilendirme, sağlıklı iletişim kurma, yazma becerilerinin gelişmesi gibi çoğu açıdan size katkı sağlar. Yayımladığınız metne yapılacak eleştirilere açık olunuz. Gerekirse eleştirileri saygı ve nesnellik kapsamında yanıtlayınız.
