Koful hakkında kısaca bilgi vermeye çalışayım. Koful aslında küçük ama etkili bir yapıya sahiptir. Bunu söyleme nedenim adının tek kelime olması ama hakkında çokça soru soruluyor olmasıdır. Bu içerik kısaca koful hakkında ki sorulara cevap verecektir.
İşlevi ve özellikleri açısından kofullar hücre sitoplazması açısından oldukça önemlidir. Aynı zamanda işlevine göre farklılaşan altı çeşidi vardır. Kofullar, yaşamın devamında ve döngülerin devamında önemli bir rol oynar.
Koful Nedir?
Kofulun Yapısı ve Özellikleri Nelerdir?
Koful, tek katmanlı membran yapısına sahiptir. Ayrıca içi sıvı dolu bir torbadan oluşur. Golgi aygıtında, endoplazmik retikulum sadece hücre zarı veya çekirdek zarda değil, aynı zamanda organelde de üretilir. Olgun veya eski bitkilerin kofulları genellikle merkezi kofullar olarak bilinir. Bu büyük çarpıtma, diğer küçük boşluklar bir araya geldiğinde ortaya çıkar.
Öte yandan, hayvan hücrelerinin kofulları, bitki hücrelerinin kofullarından daha küçük boyuttadır. Ancak hayvan hücrelerinin kofullarının sayısının fazla olduğu söylenebilir. Bu doğrultuda hayvan hücrelerinin kofulları endositozla oluşturulur. Yapısında bir salgı içerir ve gerektiğinde kullanılmak üzere depolar. Tek hücreli ökaryotlara bakıldığında, besin kofulları ve kontraktil kofulları vardır. Sitoplazmada su dengesini sağlamak, kofulun temel yapısı içinde işlev görmesindeki en önemli faktörlerden biridir.
Kofulun özelliklerin kısaca aşağıdaki gibi listelenebilir.
- Koful zarına Tonoplast denir.
- Prokaryotlarda koful bulunmaz.
- Koful tek zarla çevrili organeldir.
- Bitkilerde büyük ve az sayıda hayvanlarda ise küçük ve çok sayıda bulunur.
- Bitkilerde kofulda biriken antokyan çiçek renklerinin oluşumunda etkilidir.
- Genç bitkilerde küçük çok sayıda yaşlı bitkilerde büyük az sayıda koful bulunmaktadır.
- Bitki hücrelerinde zehirli artık ürünler kofulda depo edilerek yaprak dökülmesiyle uzaklaştırılır..
- Hücre zarından, endoplazmik retikulumdan, golgi aygıtından veya çekirdek zarından koful oluşabilmektedir.
Koful, bitki ve hayvanlarda bazı farklılıklar içermektedir. Kofulun bitkilerde ve hayvanlarda gösterdiği farklılıkları aşağıdaki tabloda inceleyebilirsiniz.
| Bitki Hücresinde koful | Hayvan hücresinde koful |
|---|---|
| Köşeli bir yapıya sahiptir. | Yuvarlak bir şekli vardır. |
| Hücre duvarı vardır. | Hücre duvarı yoktur. |
| Kofulları büyük ve az sayıdadır. | Kofulları küçük ve çok sayıdadır. |
| Kloroplast vardır. | Kloroplast yoktur. |
Koful Çeşitleri
Canlı hücrelerde bulunan koful çeşitlerini kısaca; Besin kofulu, boşaltım kofulu, sindirim kofulu, kontraktil koful, salgı kofulu, depo kofulu şeklinde sıralayabiliriz. Şimdi koful çeşitlerini detaylı inceleyelim.
- Besin Kofulu : Besin kofulu, hücreye alınan büyük gıda moleküllerini içeren kofuldur. Lizozomlarla birleştiğinde sindirim gerçekleşir. Böylelikle hücrenin ihtiyacı olan maddeleri karşılar.
- Boşaltım Kofulu : Boşaltım kofulu, hücrenin metabolik atıkları ve salgıları atmasına izin verir.
- Sindirim Kofulu : Besin kofulunun Iizozom organeli ile birleşmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Endositoz ile alınan besinin sindirimi bu kofulda yapılır. Sindirim sonucu oluşan monomerler, hücre sitoplazmasına geçerek hücrenin kullanımına sunulur. Amip, öglena, paramesyumda ve akyuvarlarımızda sindirim kofulu bulunmaktadır.
- Kontraktil koful : Kontraktil (vurgan koful), tatlı sulardaki yoğunluk farkı nedeni ile vücuda giren fazla suyu pompalamak sureti ile küçük kanallardan dışarıya atan yapıya denir.
- Salgı Kofulu : Golgi aygıtında üretilen salgıların ve metabolizma sonucu meydana gelen atık maddelerin hücre dışına verilmesini sağlayan keseciklere Salgı kofulu denir. Bitkiler ve ayrıştırıcı mantarlar salgı kofulları oluşturarak, sindirim enzimlerini ekzositozla hücre dışına verirler.
- Depo Kofulu : Bitki ve hayvan hücrelerinde atık maddelerin ve suyun depolandığı yere depo kofulu denir. Depo kofulu ayrıca bitkilerde metabolizma sonucu ortaya çıkan zehirli maddelerin, çeşitli tuzlarla birleştirilerek zehirsiz kristaller hâline getirilip biriktirildiği kofullara da denir.
