Felsefe konularını ele alan, felsefi problemler üzerinde duran metinlere “felsefi metin” denir.
Kelimelerin daha çok kavramsal yanlarının ortaya çıktığı, dilin bilgi vermek amacıyla kullanıldığı bu metinlerde soyutlamalardan yararlanılır. Bu nedenle felsefe kitabı ya da felsefi makale okumak oldukça karmaşık görünen, alışılmamış düşüncelerle mücadele etmek gibidir. Bununla birlikte, okumanız gereken felsefi metinleri anlama şansınızı artırabilen birkaç strateji vardır.
Felsefi Metin Analizi Nasıl Yapılır? (Aşamaları)
- Felsefi metin okumada öncelik, filozofun görüşlerinin gerçek olup olmadığı değil, ileri sürülen görüşleri “anlamak” olmalıdır. Bir şeyi anlamak onu başka sözcüklerle, düşüncelerle ve olgularla ilişkilendirebilmektir.
- Filozofların görüşlerini bildirmede kullandıkları kendilerine özgü yöntemleri olduğu için bunları önceden bilmek (örneğin Sokrates’in “doğurtma yöntemi”, Descartes’in “kuşkuculuk yöntemi” gibi) okumada çok yardımcı olur.
- Felsefi metinde geçen kavramların, filozofların kullandığı Türkçe ya da yabancı teknik terimlerin (etkileşimcilik, apriori, cogito gibi) ne anlama geldiği bilinmediği takdirde anlamak zorlaşacaktır. Bunların felsefe sözlüğünden karşılıklarının bulunması yararlı olur. Temel kavramları belirlemeye dönük tanımlamalar yapılması metni yeterince anlayabilmek için bir zorunluluktur.
- Felsefi okumak aktif olmayı gerektiren bir faaliyettir. Yalnızca başka birinin düşüncelerini almakla yetinmeyip, okuduklarınız hakkında düşünmeniz ve onları sorgulamanız da gerekir. Felsefi metin okumak bir roman ya da gazete okumaktan çok daha yavaş bir süreçtir. Okuduklarınızla gerçekten etkileşime girmeden sözcüklere göz gezdirirseniz, daha derine inmeden sadece ana fikri belirlenecek bir şey olarak ele alırsanız felsefe alanında fazla ilerleme kaydedemezsiniz.
İyi kitaplar okumak, geçmiş yüzyılların en ünlü beyinleriyle sohbet etmeye, hatta bu yazarların en iyi düşüncelerini bize açtıkları bir sohbete benzer.
R.Descartes
Felsefi Metin Okuma Teknikleri
Okumada aktif olmanın diğer şartları şöyle sıralanabilir:
- Felsefi düşünce araştırmaya ve eleştirel bir tavra dayandığı için sorgulama kurallarına uygun olarak yani sorulardan yola çıkarak metinde ele alınan temel problemin ortaya konması gerekir.
- Felsefede ilerleme her zaman muhakemeyle (akıl yürütmeyle) olur. O yüzden filozofun metinde hangi felsefi problemi ya da problemleri ele aldığı tespit edildikten sonra bu probleme filozofun bakış açısı ve ulaştığı sonucun analiz ve değerlendirilmesi yapılmalıdır. Bunun için kavramlar arasında ilişkiler kurmak, her sözcüğü onu oluşturan temel unsurları belirledikten sonra çözümlemek ve ayırmak gerekir.
- Betimsel, onaylayıcı ya da dogmatik bir çözümlemeden kaçınmak gerekir. Filozofun sonuca hangi argümanlarla ulaştığına, filozofun temel varsayımlarının ileri sürülen kanıtlarla desteklenip desteklenmediğine ve en son olarak da savunulan fikirlerin güncel sorunların anlaşılmasında ve çözümünde nasıl bir katkı sunabildiğine bakılmalıdır.
- Okunulan metnin kenarlarına kendi kuşkularınızı ve itirazlarınızı yazmak, okuduklarınızı çevrenizdeki insanlarla tartışmak, durup okuduklarınızı ayrıntılı bir şekilde düşünmeye zaman ayırmak da aktif okuyucu olmanın şartlarındandır.
